Le stüde ambizius söi larjëis dla Val Badia cun na conscidraziun particolara de chi tla val da Lungiarü, invié ia dan da n valgügn agn dala Uniun Ladins dla Val Badia en colauraziun cun l’Istitut Max Planck da Jena, é śëgn inće dan man tla verjiun taliana.
 Tla Val Badia, mo inće te d’atri posć de Südtirol, â dandaia i larjëis (= bosć da lersc) na gran importanza y gnô sfrutà te n gröm de formes. Incër les viles ia y sö por les tëmples a sorëdl determinëia i larjëis inće incö ćiamo la contrada da paur tradizionala de nüsc paîsc y vêl porchël sciöche na dërta particolarité paesajistica.
La storia dla jënt y la storia dl bosch ne se lascia nia despartì. Dantadöt tla contrada medievala tolô ite le bosch na posiziun importanta: ann por ann se dô i colonisadus da fà por ti tó al bosch spersa da trasformè te ćiampoprè. N stromënt important por chësta ativité d’esboscamënt ê le füch, mo inće i tiers da ćiasa dô so contribut important. A forza de vardè se trasformâ le bosch coi agn te na spersa cun tres manco lëgns ćina a deventè na pastöra bludera y daverta. Te chisc posć se lasciâ spo de gre en gre jö colonisadus por implantè sü lüsc da paur. Chësta contrada formada dala man dla porsona (y inće dai tiers) ascogn, sce an sa da la interpretè, n archif afascinënt dl tëmp passé che nes dëida recostruì y capì la storia dl insediamënt de nüsc paîsc y la storia dles porsones che à cherié chësta contrada.
Tres l’ejëmpl di larjëis da Lugiarü mostra sö i auturs, sciöche chësta sort de bosch é nasciü y sciöch’ al gnô tl passè sfruté, por de vigni sort de fins: sciöche pastöra y pre da munt, por la ćiacia, por cöie erbes da medejina y früć salvari, por le lignan y la lëgna, por borjé ćiarbun, por les ês y n gröm d’ater.

Ann de publicaziun 2009
Parores de
Giovanni Mischì, Günter Asche, Ernst-Detlef Schulze
D
essëgns de Roswitha Aschel
342 Plates
Lingaz: talian y tudesch

Prisc 25,00€

Comana le liber ...